Alkoholizm na przestrzeni wieków
Alkohol jest obecny w Polsce od wieków. Najdawniejsze przekazy historyczne podają obecność różnych trunków na dworach królów, książąt, szlachty, ale też wśród zwykłych ludzi. Ze względu na to, że proces destylacji wynaleziono na przełomie VIII I IX w., ale nie umiano go wykorzystać, przez kilka pierwszych wieków państwa polskiego spożywano trunki niskoprocentowe. Najczęściej było to piwo produkowane z jęczmienia i różnego rodzaju wina. Pierwszy trunek był pity bardzo powszechnie zastępując herbatę a nawet mleko.
Początek spożywania alkoholi wysokoprocentowych sięga początków Oświecenia. Na początku XIX w. pojawił się ziemniak, który zastąpił zboże i stał się tanim surowcem do produkcji wódki. Udoskonalenie procesów destylacji spowodowało, że proces ten stał się tani i chociaż zaborcy obwarowali wódkę bardzo dużym podatkiem, to szacunkowe spożycie w Królestwie Polskim wynosiło 38 litrów czystego alkoholu na osobę. Taki wzrost pijaństwa spowodował pierwsze reakcje ze strony państwa. Carski ukaz ostro ograniczył swobodę wytwarzania wódki i od tego momentu można zauważyć znaczny spadek spożycia alkoholu, który utrzymał się do końca zaborów. Powolny wzrost w czasach II Rzeczpospolitej skłonił rząd do uchwalenia w 1920 r. uchwały o ograniczeniu spożycia i sprzedaży alkoholu , która została znowelizowana w 1931 r. ale nie odegrała pokładanej w niej nadziei. Do II wojny światowej, na jednego mieszkańca przypadał 1 litr czystego alkoholu.
Alkoholizm w okresie II wojny światowej
II wojna światowa sprzyjała większemu spożyciu, bo jedną z metod okupanta na eksterminację ludności było rozpijanie, przejawiąjące się m.in. tym, że należności za kontyngenty były wypłacane w spirytusie i wódce. Kwitł też rozwój nielegalnego gorzelnictwa. Polskie oddziały partyzanckie rekompensowały alkoholem deficyty żywnościowe. Trunek wysokoprocentowy obniżał głód i osłabiał poczucie lęku spowodowane silnym stresem w częstych sytuacjach zagrożenia życia.
Alkoholizm w okresie PRL-u
PRL to rozkwit pijaństwa. Od 2,5 litra czystego alkoholu w 1947 r. przez następne lata poziom ten ustabilizował się i wynosił ponad 3 litry aby potem stopniowo poszybować do 9 litrów na mieszkańca w 1978 r. uwzględniając w tym nielegalne bimbrownie i wzrost produkcji wina domowego. Początek lat 80 XX w. przyniósł stopniowy spadek spożycia, który w 1997 r. został określony na około 8 litrów 100% alkoholu.
Alkoholizm w Polsce – Statystyki o alkoholikach
Według obliczeń komitetu “Polska 2000” przy PAN, 5 milionów Polaków spożywa 60% produkcji przeznaczonej na rynek wewnętrzny. Te 5 milionów wypija łącznie 120 tys. litrów dziennie, co daje około 3 milionów nietrzeźwych dziennie a z tych 5 milionów około 1 milion zapada na chorobę alkoholową stając się uzależnionymi od alkoholu. Dla porównania, w Stanach Zjednoczonych z 15 osób pijących, jedna staje się alkoholikiem, co stanowi 6-7%, gdy w Polsce 1 na 5 dając 20%.
Spożycie alkoholu w Polsce
Próby oszacowania średniej wartości spożycia są dość zawodne, bo nie oddają całej złożoności tego zjawiska i zróżnicowania między grupami konsumentów. Według badań przeprowadzonych w 1995 r., 16% dorosłych deklaruje abstynencję, gdy tymczasem 8% wypija ponad połowę artykułów alkoholowych znajdujących się na rynku. Patrząc pod kątem płci, to mężczyźni sięgają po kieliszek pięć raz częściej niż kobiety, aczkolwiek zmienia się to, bo wśród kobiet rośnie odsetek uzależnionych. Jest to szczególnie niepokojące, bo u pijących kobiet, oprócz typowych dla alkoholizmu chorób występują zaburzenia hormonalne, przedwczesna menopauza, zaburzenia ciąży i płodu powodujące powikłania i ciężkie choroby dzieci (zespół poalkoholowy u dzieci tzw. FAS). Od lat prowadzone są kampanie społeczne promujące trzeźwą ciążę i macierzyństwo. Jest to bardzo ważny krok ku wzrostowi świadomości kobiet, ponieważ nie można określić czegoś takiego jak bezpieczna dawka alkoholu w ciąży. Należy nadmienić, że FAS jest chorobą nieuleczalną i dziecko z tym urodzone jest skazane na życie z nią aż do śmierci.
Niepokojącym zjawiskiem jest obserwowany od lat 90 XX w. wzrost spożycia alkoholu przez młodzież. Dodając do tego następujące obniżenie wieku inicjacji seksualnej i wzrost liczby ciąż u nastolatek, można szacować, że wiele dzieci poczęło się pod wpływem alkoholu. Młode osoby są również bardziej podatne na uzależnienia niż osoby dojrzałe.
Statystyki WHO
Podsumowując, obecne spożycie alkoholu znajduje się mniej więcej w okolicy 12,5 litra na osobę, co według raportu WHO daje Polsce miejsce poza pierwszą dziesiątką. Patrząc na ilość i porównując z historią, przez 200 lat zatoczyliśmy koło i chociaż, jako naród, nie wróciliśmy do stanu, który zatrworzył ówczesnych zaborców, to jednak wysoki poziom i tendencja wzrostowa jest niepokojąca.
Liczba uzależnionych od alkoholu w Polsce
Obecna liczba uzależnionych od alkoholu w Polsce jest trudna do ustalenia, ale szacuję się, że na chorobę alkoholową obecnie cierpi około 1 miliona rodaków. Według danych lecznictwa odwykowego, każdego roku odnotowuje się od 120 do 130 tys. osób. Tylko 15% korzysta z pomocy służby zdrowia, z czego 85% to mężczyźni a 15% kobiety. Są to bardzo niepełne dane, ponieważ wśród kobiet duża ich ilość ukrywa się z obawy przed wstydem i potępieniem.
Koniec części II.
Części artykułu:
Część I – ogólnie o alkoholiźmie w Polsce.
Część II – alkoholizm na przestrzeni wieków.
